Kamienica na rogu ul. Chlebnickiej i Pończoszników nosi numer 20, a nie, jak w wielu miejscach zostało błędnie napisane numer 23. Kamienica ta, od strony ul. Pończoszników, posiada trójarkadowy podcień. Nie każdy zauważa, że i tutaj, podobnie jak w kamienicy przy Długi Targ 25, zworniki arkad zostały udekorowane malowniczymi portretami.

Kto został uwieczniony na tych podobiznach, to już prawdziwa zagadka. Są to również wizerunki osób zasłużonych dla odbudowy Gdańska ze zniszczeń wojennych. Słabością tego miejsca jest fakt, że jest ono permanentnie niedoświetlone. Ale podobizny głów postaci prezentują się całkiem godnie i dostojnie. Głów jest pięć i od strony ul. Chlebnickiej przedstawiają Ryszarda Massalskiego, od strony ul. Pończoszników Zdzisława Barę, Barbarę Roll i Adama Smolanę, a od podwórka Jana Klincewicza. O tym ostatnim budowniczym znalazłem najmniej informacji, dlatego krótkie omówienie postaci zacznę od niego.

Mgr inż. architekt Jan Klincewicz był w latach odbudowy Głównego Miasta w Gdańsku inspektorem nadzoru budowlanego.

W jego kompetencji leżała zatem ogólna kontrola prawidłowości procesu odbudowy miasta we wszystkich jej etapach. Niestety, nie znalazłem żadnych indywidualnych wzmianek, czy anegdot dotyczących osoby pana inspektora.

Rzeźbiarz Adam Smolana – przed wojną studiował w Instytucie Sztuk Plastycznych we Lwowie. Od 1946 r. związany był w WSSP w Sopocie, a od 1954 r. w Gdańsku, przechodząc w niej kolejne szczeble kariery pedagogicznej.

Adam Smolana / Fot. Krzysztof Dolatko

Rzeźby tworzył głównie w drewnie. Projektował też pomniki. Artysta wniósł istotny wkład w renowację Głównego Miasta. Spod jego dłuta wyszły medaliony cesarzy rzymskich na fasadzie kamienicy Czirenberga przy ul. Długiej 29 oraz posążki Wenus i Marsa w portalu sąsiedniej kamienicy przy Długiej 30. Wiele prac wykonał również na Długim Targu: płyty przedproży pod nr. 8 i 18, rzeźbę amorka pod nr. 16, figurę zwieńczenia kamienicy pod nr. 29. Spod jego dłuta wyszła również figura Sprawiedliwości na Złotej Bramie. W rzeźbach wykorzystywał niekiedy antropomorficzne formy drewna lub kamienia. Wielce zasłużony dla kultury Gdańska, zmarł w 1987 r.

Historyk sztuki Barbara Roll – ukończyła UAM w Poznaniu w 1956 r. Już rok później podjęła pracę w urzędzie wojewódzkiego konserwatora zabytków. W latach 1961 – 67 sprawowała funkcję wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Barbara Roll / Fot. Krzysztof Dolatko

Zasłużyła się przywróceniem blasku Sali Czerwonej Ratusza Głównomiejskiego. Kontrolowała przebieg konserwacji głównych ołtarzy Bazyliki Mariackiej i Bazyliki św. Mikołaja. Zapoczątkowała rejestrowanie gdańskich zabytków i współredagowała znakomity katalog gdańskich zabytków: „Gdańsk – Główne Miasto”.

Inż. architekt Zdzisław Bara – urodził się w Łodzi w 1921 r. Tam też ukończył szkołę średnią. Po wojnie przybył do Gdańska, gdzie w l. 1945 – 50 studiował na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej. W tym okresie pracował już przy odbudowie Głównego Miasta, w prywatnej firmie budowlanej.

Zdzisław Bara / Fot. Krzysztof Dolatko

Po studiach pracował w Biurze Projektowym ZOR, a następnie w „Miastoprojekcie”, dalej aktywnie uczestnicząc w odbudowie Gdańska. W swoich wspomnieniach architekt żywo i barwnie opisuje wiele ciekawych zdarzeń z placów odbudowy, jak na przykład omyłkowy spacer po spękanych sklepieniach kościoła św. Mikołaja, czy irytującą projektantów drobiazgowość, z jaką sprawdzał wszystkie projekty szef Rady Technicznej prof. dr inż. Marian Osiński. Zdzisław Bara opisał też walkę, jaką toczono w obronie lapidarium w kościele św. Jana z chuliganami szukającymi metalowego złomu. Ze wspomnień architekta dowiadujemy się też, jak doszło do potłuczenia alegorycznych rzeźb z attyki Złotej Bramy oraz o pomyłce w znanym napisie „Navigare necessum est”, gdy powinno być „necesse” (żeglowanie jest rzeczą konieczną). Zdzisław Bara po 1960 r. został generalnym projektantem wystroju Głównego Miasta i funkcję tę pełnił jeszcze w 1997 r.

Architekt i konserwator zabytków doc. dr inż. Ryszard Massalski, podobnie jak Zdzisław Bara, w latach 1945 – 50 studiował na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej. W tym okresie współpracował z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Przez wiele lat był członkiem rad konserwatorskich nadzorujących rekonstrukcję zabytkowego Gdańska.

Ryszard Massalski / Fot. Krzysztof Dolatko

Jego autorstwa jest kilka projektów fasad przy Długim Targu. To kamienice nr 20, 21 i 22. Był konsultantem do spraw historii architektury. Pracował w zespole historyków architektury na Politechnice Gdańskiej, opracowujących całe „ zestawy pierzei wszystkich ulic wraz z koncepcjami rozwiązań ciągów kubaturowych poszczególnych budynków”. W latach 1961-62 Ryszard Massalski pełnił urząd konserwatora miejskiego. Opublikował wiele artykułów omawiających zasady odbudowy wybranych obiektów zabytkowych Gdańska.

Warto też zwrócić uwagę na przeciwległą stronę ul. Pończoszników, gdzie znajduje się podobizna inż. arch. Stanisława Michela, którego zasługi dla odbudowy Głównego Miasta są powszechnie znane.

Przypomnę tu tylko najbardziej znane projekty – rokokowy portal i sień kamienicy przy Długim Targu 29, rokokowy portal z rzeźbą tancerki w naświetlu kamienicy przy Długim Targu 37, wnętrze sieni kamienicy przy ul. Długiej 72, piwnice w restauracji „Pod wieżą” przy ul. Piwnej, gotycka kamieniczka przy ul. Mariackiej 1 z gotyckimi płytami przedprożowymi, renesansowa kamienica „Pod królową Marysieńką” przy ul. Grobla I i tam też rokokowy portal kamienicy nr 13, malownicze kamieniczki przy Długim Pobrzeżu między Bramą Mariacką, a Żurawiem, i wreszcie współpraca przy projekcie całej pierzei kamienic przy ul. Stągiewnej. Pan Michel narzeka, że niestety odbudowa Głównego miasta nie została przeprowadzona konsekwentnie, albowiem pozostało wiele luk i dziur w zabudowie ulic „nie do przyjęcia w zabytkowym mieście”

Wspomnienia Stanisława Michela

Postulat umieszczenia tablic informacyjnych na obu budynkach (przy Długim Targu i ul. Chlebnickiej) z podobiznami artystów i architektów pozostaje jak najbardziej aktualny.

Galeria przy Drodze Królewskiej w Gdańsku

Tekst: Dariusz Wróblewski