Park Oliwski, noszący imię Adama Mickiewicza, jest najstarszym i największym założeniem parkowym gdańskiej Oliwy.
Fot. Zdzisław Grzegorz Piekut
Park Oliwski – zapraszam do lektury I części tekstu
XIX wiek przyniósł kolejne zmiany, w 1803 roku ostatnim opatem został bratanek Karla, Josepha von Hohenzollern-Hechingen. Działalność jego przypadła na trudny dla Gdańska, i w efekcie Oliwy, czas wojen napoleońskich. W 1831 z zarządzenia króla Fryderyka Wilhelma III doszło do likwidacji klasztoru, a jego majątek rozdzielono. Park wraz w pałacem, stajniami i spichlerzem został w dyspozycji opata Josepha aż do jego śmierci w roku 1836. Park opacki przeszedł wtedy na własność państwa i stał się parkiem królewskim, a opiekę nad nim zaczęli sprawować mianowani inspektorowie. Pierwszym inspektorem, zatrudnionym być może przez księżniczkę Marię von Hochenzollern-Hechingen, która po śmierci stryja zamieszkała w Pałacu, był Gustav Schlöndorf. Za jego kadencji, trwającej aż do 1881 roku, park po raz pierwszy został udostępniony dla szerszej publiczności. Sprowadził do Oliwy dużo gatunków egzotycznych roślin. Prowadził też hodowlę kwiatów, drzew i krzewów, a pieniądze ze sprzedaży zasilały królewski skarbiec. Jak twierdzi Zernecke w swoim przewodniku „Cały Gdańsk za dwadzieścia srebrnych groszy”, hodowla ta miała bogatą ofertę, a na szczególne wyróżnienie zasłużyła uprawa barwnych georginii.
Dzisiaj nie możemy cieszyć się całym bogactwem oryginalnego założenia parku anglo–chińskiego, jednak to co po nim pozostało, dwa sztuczne pagórki, tak uwielbiane przez dzieci i amatorów picia alkoholu na świeżym powietrzu i kaskada, u której podnóża pełnego kamieni wystających ponad taflę wody, w sezonie letnim zawsze jest mnóstwo ludzi, może dawać o nim pewne wyobrażenie. Jest też jedna altana, odbudowana w 1981 roku, która dzisiaj służy jako miejsce plenerowych koncertów.
W drugiej połowie XVIII wieku na wschód od Paradisium wzniesiono w parku oranżerię z egzotycznymi roślinami. Duże zmiany w tej części parku wprowadził inspektor Erich Wocke, działający w latach 1899-1929. Na przełomie XIX i XX przemienił oranżerię w cieplarnię i palmiarnię, którą następnie w latach powojennych kilkukrotnie rozbudowywano. Znana nam cylindryczna, przeszklona i wysoka na 15 metrów forma powstała w roku 1954. W tej namiastce dżungli znakomite warunki do rozwoju znalazły takie rośliny jak bananowce, filodendrony, kaktusy, opuncje, sagowce, storczyki i oczywiście palmy. Tuż obok oranżerii, w miejscu dawnego labiryntu w 1910 roku założono alpinarium, do którego inspektor Wocke, z pochodzenia Bawarczyk, sprowadził górskie rośliny. Ostatecznie ich liczba wynosiła 570. Nie tylko sam park przyciągał zwiedzających. W roku 1927 otwarto w Pałacu Opatów Staatliche Landesmuseum für Danziger Geschichte, czyli Państwowe Muzeum Historii Gdańska. Pod koniec wojny sam park jak i pałac uległy dużym zniszczeniom, budowano tu stanowiska do obrony przeciwlotniczej i ukrywano wojskowe pojazdy przed ostrzałem i nalotami. Z czasem jednak przywrócono go do poprzedniego stanu. Po wojnie park wzbogacił się o Stację Aklimatyzacji Roślin założoną 1 listopada 1946 roku, a także o powstały w latach 1952-1956 ogród botaniczny o powierzchni ok. 3 ha. Ogród zdobią m.in. należący do najwyższych drzew na świecie mamutowiec olbrzymi, zwana żywą skamieniałością metasekwoja chińska, skrzydłorzech kaukaski z pięknymi, wisiorowatymi owostanami, magnolie i liczne krzewy. Bardziej dociekliwi spacerowicze mogą uzupełnić swoją botaniczną wiedzę o nazwy roślin, które widnieją na tabliczkach rozmieszczonych w samym ogrodzie, jak i na drzewach w całym parku. Miejsce to zdobi także niewielka sadzawka z ozdobnymi karasiami. Całość tego edukacyjno-rekreacyjnego założenia wraz z palmiarnią jest obecnie odgrodzona od reszty parku płotem i można ją zwiedzać w sezonie letnim.
Stosunkowo najmłodszą częścią parku jest część najbardziej wysunięta na zachód, którą z jednej strony ogranicza porośnięta roślinnością i niezwykle malownicza ściana Seminarium Duchownego. Na tym terenie znajduje się też zagadkowa ściana będąca pozostałością muru cysterskiego, zlikwidowanego w XIX wieku przez inspektora Woche. Ta blisko hektarowa działka, zanim przeszła na użytek miejski i w 2001 roku została gruntownie odnowiona, stanowiła niegdyś użytkowy ogród cysterskiego konwentu, o czym mogliśmy sobie przypomnieć w roku 2009, kiedy to arcybiskup Sławoj Leszek Głódź zwrócił się do miasta o oddanie kurii tego właśnie fragmentu parku.
W roku 1976 angielska część parku wzbogaciła się o plenerową Galerię Współczesnej Rzeźby Gdańskiej, w której zaprezentowano prace 18 gdańskich artystów, są tam m.in. „Żagle” Adama Smolany, „Macierzyństwo” Zygmunta Kępskiego, czy „Niobe” Janiny Stefanowicz-Schmidt. Współczesna sztuka zawitała także do Pałacu Opatów, który mieści Oddział Sztuki Nowoczesnej Muzeum Narodowego, gdzie oprócz wystaw czasowych można oglądać ponad 400 prac polskich artystów XIX i XX wieku. Od roku 1989 osobną siedzibę w Spichlerzu Opackim zyskał Dział Etnograficzny. Co roku odbywają się w parku dwie duże imprezy, jedna to Parkowanie, czyli Dni Parku Oliwskiego, która ma już 6-letnią tradycję, i rok starszy Międzynarodowy Festiwal Mozartowski Mozartiana.
Park w liczbach to ok. 300 lat udokumentowanej historii, 11,3 ha powierzchni, ponad 2100 drzew i niezliczone ilości kwiatów i krzewów, trzy duże stawy, dwa sztuczne baseny i fontanna. Park to też dom dla setek zwierząt, przede wszystkim dzikich kaczek, łabędzi, wiewiórek, a także niezbyt afiszujących się ze swoją obecnością szczurów.
Tekst: Marta Krzyżowska
Brak komentarza