Po festiwalu Warszawa Singera czas na spotkanie z kulturą żydowską w Gdańsku, w mieście wielu tradycji i języków, co sprawia, że w życzliwy i otwarty sposób tworzymy tutaj przestrzeń wzajemnej ciekawości. W dniach 10 – 13 września 2015 r. odbędzie się trzeci już Festiwal Kultury Żydowskiej Zbliżenia, w ramach którego zaprezentowane zostaną portrety i twórczość żydowskich twórców, kobiety w kinie jidysz, muzyka różnych form, spektakle teatralne, jak również odbędą się liczne warsztaty, na których publiczność pozna podstawy języka hebrajskiego lub wyrzeźbi w drewnie Hamsę.
W cyklu prezentacji filmowo – literackich zostanie pokazany w Nowej Synagodze bardzo poruszający włoski film dokumentalny Mary Mirko Milo „Urwany wiersz. Zuzanna Ginczanka (1917 – 1944)”, poświęcony wybitnej polskiej poetce żydowskiego pochodzenia okresu międzywojnia. To ona pozostaje główną inspiracją tegorocznego Festiwalu. Tadeusz Dąbrowski, gdański poeta i redaktor, opracował tom jej wierszy, nadając znamienny tytuł –„ Wniebowstąpienie Ziemi” (2014). Ta nadzwyczajna poetka, „Tuwim w spódnicy”, jak ją określano, która przyjaźniła się z wieloma poetami tego czasu, „siadająca przy stoliku Gombrowicza”, stworzyła swój własny wyrazisty, intensywny język poetycki, którego zachwyt nad światem, przeniknięty został tragicznym poczuciem wyobcowania i katastrofizmem wojny. Piękna postać, wciąż na nowo odkrywana, zostawiła dowód swojego niezwykłego istnienia w najbardziej znanym wierszu „Non omnis moriar”, który do dziś jest przejmującym krzykiem wobec przemocy, żydowskiego cierpienia i twórczej dumy. W Bibliotece Manhattan będzie można wysłuchać wykładu prof. Izoldy Kiec, „Ucieczka, czyli o życiu i twórczości Zuzanny Ginczanki”.
Podczas spotkań przypomniany zostanie żydowski pisarz i dramaturg urodzony w Kutnie, Szalom Asz (1880 – 1957), kontrowersyjny, tajemniczy i właściwie zapomniany autor, który obecnie budzi ogromne zainteresowanie, a jego biografia, obfitująca niedomówieniami i sprzecznościami, fascynuje. Zapamiętany jest między innymi ze skandalizującego ówcześnie dramatu „Bóg Zemsty” (1906). Po wystawieniu tej sztuki w berlińskim Deustches Theater pisarz został wręcz wyklęty za zniewagę religii żydowskiej, co okazano mu również w Ameryce, zrywając w Nowym Jorku spektakl. O tych dwuznakach i powikłanych wędrówkach pisarza, przyjaciela Witkiewicza, Stefana Żeromskiego, Marii Dąbrowskiej i Zofii Nałkowskiej, opowie Grażyna Baranowska, znawczyni jego twórczości, w wykładzie „Szalom Asz. Humanista czy renegat?”.
Jeśli już ktoś przebrnął przez monumentalne „Pasaże” Waltera Benjamina (1892 – 1940), żydowskiego filozofa i teoretyka kultury, ten wie, że język tego mistrza wymaga niezwykłej koncentracji, a oryginalne podejście do zjawiska rodzącej się wtedy kultury masowej i wielowarstwowa narracja stają się do dziś inspiracją do obserwacji współczesnego, konsumpcyjnego społeczeństwa. O tej „paryskiej” książce wydanej w Polsce w 2005 roku, w tłumaczeniu Ireneusza Kani, jak i wielu innych miejscach obserwacji pisarza, opowie w Bibliotece Manhattan prof. Katarzyna Jerzak – „Imperium rzeczywiste Waltera Benjamina: Berlin, Paryż, Marsylia, Ryga”.
Wśród gości festiwalu spotkamy ważnych, współczesnych autorów, w których twórczości splecione motywy żydowskie z kontekstem szerszej rzeczywistości są rdzeniem do stawiania trudnych pytań, otwierania historii na nowo. Przemysław Gulda, gdański dziennikarz, zajmujący się tematyką kulturalną, zaprezentuje swoją najnowszą książkę pt. „Moi sąsiedzi nie żyją” (2015). Opowieść o tajemnicy miejsca, w którym mieszkamy, o domu, który ma oryginalny rodowód, o Anicie Pulvermacher, lokatorce, odkrytej przez autora podczas badań historii swojego domu, o Gdańsku, w którym mieszka zaklęty czas – to wszystko odkryje publiczności autor w Nowej Synagodze.
A w Bibliotece Manhattan odbędzie się spotkanie z wybitnym przedstawicielem literatury reportażowej, Pawłem Smoleńskim i jego najnowszą książką „Oczy zasypane piaskiem” (2014). Autor nieustannie wraca do Izraela. Przyglądając się Bliskiemu Wschodowi i dramatycznie skonfliktowanym relacjom z Palestyną, zostawia czytelnika w przekonaniu, że mur dzielący oba państwa rośnie, a roszady polityczne, które kamienują porozumienie, dzielą uczucia zwykłych mieszkańców. Trudna rozmowa o nieskończonym problemie.
„W alfabecie hebrajskim każda litera jest równocześnie jakąś cyfrą lub liczbą. Litery od alef do tet to jednostki 1 – 9, od jud do cadi – dziesiątki 10 – 90, a od kuf do taw oznacza się setki 100 – 400.Do konstruowania innych liczb używa się zestawień poszczególnych liter.” Czy to łatwe? Podczas dni kultury żydowskiej będzie można uczestniczyć w zajęciach z Ewą Soroczyńską, na których każdy chętny pozna podstawy języka hebrajskiego. W języku polskim jest reguła, że ośrodkiem sylaby jest samogłoska, w hebrajskim ich w ogóle nie ma. Myśląc o języku, również tym z Izraela, mamy zawsze na uwadze to, że ich poznawanie jest zarazem rozumieniem ich przedstawicieli, poprzez język, sztukę, opowieść docieramy do duszy. Ów mistycyzm jest bliski kulturze żydowskiej, co szczególnie obserwujemy w religijności chasydów, ale też w różnych nurtach filozofii żydowskiej (Franz Rosenzweig) . A szczególnie w nastrojach muzycznych.
Na Festiwalu Kultury Żydowskiej nie zabraknie kapel grających różnorodne formy muzyczne. Usłyszymy nuty Jazz Szirim w wykonaniu zespołu Ignacy Wiśniewski Trio, natchnionych gdańszczan, nawiązujących do motywów dźwięków żydowskich. Przyciągnie Zagan Acoustic, gdański zespół klasycznych muzyków, oryginalnych i wszechstronnych, którzy duchem z krakowskiego Kazimierza zaprezentują akcenty klezmerskie.
Wśród bardzo różnych dźwięków usłyszymy interesującą Marię Ka, zespół z Gdyni z jego solistką Marią Kawską. Autorka piosenek – poprowadzi warsztaty piosenki żydowskiej – judaistka, pianistka, z pasją związana z kinem jidysz, o którym sama opowie.
Maria Ka z Mają Mirą i Marią Graczyk zaprezentują również w Klubie ŻAK premierową formę muzyczno – teatralną „Szpilki” osnutą wokół poszczególnych etapów życia i wierszy Z. Ginczanki, od jej radosnych, sensualnych tonów poetyckich aż po mrok nadchodzącej Zagłady.
W Nowej Synagodze wystawiony zostanie przez Olka Micnera, aktora wywodzącego się z Teatru Żydowskiego w Warszawie, monodram „Król przez jedną noc”. Jest to adaptacja sześciu opowiadań, których bohaterowie, np. rabin, cadyk, mickiewiczowscy Żydzi, tworzą pośród innych kultur swoje losy i prawdy. Wszechmocna równowaga Tajemnicy i ludzkiego doświadczenia.
A ponadto: Kim był Golem? Jakim sposobem ożywał? Kim są Żydzi sefardyjscy? Co jest tajemniczego w ich imionach i nazwiskach? Czym jest Hamsa i jak to rzeźbić? Czym się różni chałka z piekarni od szabasowej?
To dodatkowe pytania o obecność w tym niezwykłym święcie żydowskiej kultury.
Tekst: Joanna Szymula
Brak komentarza