W upalne południe, 10 lipca, odbył się kolejny spacer z cyklu “Na szlaku historii Kamiennej Góry”, zainicjowany przez Radę Dzielnicy Kamienna Góra. Do zwiedzania w towarzystwie przewodnika turystycznego, zostali zaproszeni gdynianie, ale zameldowania szczęśliwie nikt nie sprawdzał. Na spacer w prawdziwie upiornej temperaturze zdecydowało się zaledwie kilka pań, a wśród nich ja – gdańszczanka.

Elżbieta Zgoła

Przewodniczka Elżbieta Zgoła

Spotkanie z Kamienną Górą rozpoczęło się na jej szczycie, przy krzyżu. Tutaj przewodniczka Elżbieta Zgoła w paru słowach przypomniała historię miejsca, którego kształt wyznaczyli dwaj architekci – Tadeusz Tołwiński i Tadeusz Zieliński. Obaj zafascynowani ideą “miasta ogrodu” postanowili ją zaszczepić właśnie w Gdyni. Zdecydowali, że Kamienna Góra będzie zabudowana co najwyżej jednopiętrowymi willami, zatopionymi w ogrodach. Ulice miały być wkomponowane w poziomice, łagodnymi łukami wpisując się w kształt zboczy i łącząc się w jednym punkcie, tworząc tym samym ronda. Tak, Kamienna Góra to dzielnica rond i willi z okresu XX-lecia międzywojennego. Część z nich do dzisiaj zachowała swój urok.

Starych willi czar

Willa „Orla” – wnikliwe oko zauważy ją już ze szczytu Kamiennej Góry, chociaż nie jest to łatwe. Ulokowana na stromym zboczu, przytłoczona zaniedbaną zielenią, nie robi zbyt dobrego wrażenia, a przecież to jeden z najwartościowszych zabytków Kamiennej Góry. Wybudowana w stylu zakopiańskim dla inżyniera Franciszka Drobniaka, jest bardziej dostępna od ulicy Kasprowicza.

Kamienna Góra

Willa Orla

Willa przy ul. Mickiewicza 16, w której w latach 1949-1986 mieszkał Karol Olgierd Borchardt, oznaczona jest tablicą poświęconą przedwojennemu oficerowi Marynarki Wojennej i pisarzowi marynistycznemu, autorowi między innymi zbioru opowiadań “Znaczy kapitan”.

Willa, w której mieszkał Olgierd Borchardt

Willa „Rybitwa”, przy ul. Mickiewicza 17, to miejsce zamieszkania inżyniera van Haarena – osoby niezwykle zasłużonej dla Gdyni. Van Hareen był szefem holenderskiej spółki, która budowała gdyński port.

Willa Rybitwa

W okresie XX-lecia międzywojennego powstało też parę obiektów nieco większych, tzw. kamienic dochodowych. Wśród nich na uwagę zasługiwał dom „Opolanka”, zbudowany dla rodziny Dutkiewiczów. Wzniesiony został w stylu funkcjonalizmu opływowego, nawiązującego do elementów okrętowych. Wyróżniają go zaokraglone balkony i narożniki oraz środkowa klatka schodowa, wyraźnie wystająca poza lico ściany.

Dom Opolanka

Przy ul. Mickiewicza 31 stoi willa „Danuta”, nawiązująca swoją architekturą do tradycji patriotycznej, a więc z charakterystycznym dachem polskim łamanym, wysuniętą werandą i obowiązkowymi kolumnami.

Willa Danuta

Willa Rummla, to prosty w formie budynek przy ul. Mickiewicza 34, którą zamieszkiwał zasłużony działacz gospodarki morskiej i organizator “Żeglugi Polskiej” – Julian Rummel.

Willa Rummla

Tuż obok, przy ul. Mickiewicza 36, architekci Zbigniew Kupiec i Tadeusz Kossak zaprojektowali dom w stylu funkcjonalizmu romantycznego, wyróżniający się płaskorzeźbami w medalionach, zdobiących fasadę i ogrodzenie budynku. W willi mieszkał działacz gospodarki morskiej i doktor nauk prawnych – Stanisław Darski.

Willa Stanisława Darskiego

Wędrując w dół ul. Mickiewicza, dochodzi się do ronda ozdobionego popiersiem Henryka Sienkiewicza. Pomnik został odsłonięty w 1924 r., a w 1939 r. uchroniony przed zniszczeniem przez gdyńskich harcerzy.

Przy rondzie zwraca uwagę budynek zbudowany w 1935 r. dla firmy “Polskarob”, zajmującej się handlem ze Szwecją. Mieściły się w niej biura oraz mieszkanie właściciela firmy, a całość otoczona była ogrodem o powierzchni 6 tys. metrów kwadratowych. Architekt Stanisław Płoski zaprojektował go w stylu funkcjonalizmu opływowego, zaokrąglając narożniki i ozdabiając budynek okrągłym oknem. W czasie II wojmy światowej urzędowało tu Gestapo, a po jej zakończeniu Urząd Bezpieczeństwa. Dzisiaj obiekt jest w rękach Wojska Polskiego.

Budynek firmy Polskarob

Po przeciwległej stronie ronda, przy ul. Sienkiewicza 39, stoi budynek autorstwa Wacława Tomaszewskiego. Był to obiekt biurowo-mieszkalny firmy Gdynika, która zajmowała sie obsługa portu. Architektura budynku nawiązuje do stylu funkcjonalizmu kubicznego, którego podstawową formą jest sześcian.

Budynek firmy Gdynika

W bezpośrednim sąsiedztwie posiadłości należącej do firmy Gdynika stoi mocno dzisiaj zaniedbany, o nieuregulowanych stosunkach prawnych, dworek zbudowany w 1923 r. dla doktorowej Janiny Szumlańskiej, nazywany od jej nazwiska „Szumką”. Autorami projektu byli Roman Wojkiewicz i Marian Baranowski, ci sami, którzy zbudowali kościół Najswietszej Marii Panny przy ul. Świętojańskiej.

Willa Szumka

„Łosiówka”, przy ul. Korzeniowskiego 7, to dzisiejsza siedziba Sądu Marynarki Wojennej, a pierwotnie willa hrabiny Magdaleny Łosiowej. Budynek zaprojektowany przez Zbigniewa Kupca i Tadeusza Kossaka, zwraca uwagę charakterystyczna pergolą i podcieniowym wejściem oraz idealnie wkomponowanym w całość ogrodzeniem.

Willa Łosiówka

Przy ul. Korzeniowskiego 14 stoi willa z czerwonej cegły, zbudowana według projektu spółki Zbigniew Kupiec – Tadeusz Kossak, która zamieszkiwał prezes Interesantów Portu Gdyńskiego – Napoleon Korzon.

Willa Napoleona Korzona

Ulice Korzeniowskiego zdobi też bliźniacza willa zbudowana w 1936 dla kapitanów Czesława Antkowiaka i Jerzego Prokulskiego, również autorstwa spółki Zbigniew Kupiec – Tadeusz Kossak. Elewacje obu budynków pokryte zostały klinkierowymi płytkami koloru piaskowego, a ich garaże i ogrodzenie stanowiły spójna całość.

Willa bliźniacza

W głębi, za ogrodem nieistniejącej wili “Pierwszej” (ul. Sieroszewskiego 18) do dzisiaj stoi willa “Polonia”, w której po II wojnie światowej mieściło się Liceum Plastyczne.

Dawna siedziba Liceum Plastycznego

Przebudowywana obecnie willa “Sadyba”, przy ul. Sieroszewskiego 8, zaprojektowana została w stylu swojskiego baroku przez Tadeusza Zielińskiego i należała do Anny i Jerzego Lothów. Jego trójkatny szczyt charakteryzuje się niezwykle łagodną, opływową linią.

Willa Sadyba

Najbardziej reprezentacyjnym budynkiem na Kamiennej Górze jest wystawiona w 1921 r. willa “Sokola”, należąca do Ryszarda Gałczyńskiego, prezesa Pierwszego Polskiego Towarzystwa Kąpieli Morskich. Jej projektant Tadeusz Zieliński wzorował się na Pałacu Łazienkowskim i nadał mu formę klasycystyczną, podkreśloną przez dwie kolumny z jońskimi głowicami.

Willa Sokola

Ulica Sieroszewskiego 8 to letni adres Wacława Sieroszewskiego – pisarza i przyjaciela Józefa Piłsudskiego. Dom został pod koniec XX wieku wyremontowany bez poszanowania zasad konserwacji zabytku i dzisiaj szpeci go plastikowa okładzina.

Willa Wacława Sieroszewskiego

Dawna ulicę Sokolą, dzisiaj Sieroszewskiego, zamyka willa Mariana Piotrowskiego, w czasie II wojny światowej adiutanta generała Władysława Sikorskiego. Budynek autorstwa spółki Zbigniew Kupiec – Tadeusz Kossak to wzorcowy przykład funkcjonalizmu kubicznego, o wzorcowej grze kolorystycznej elewacji, popsutej niedawno przez usunięcie z niej koloru piaskowego.

Willa Mariana Piotrowskiego

Ulicę Korzeniowskiego, pod numerem 3/5 zdobi zadbana dzisiaj willa bliźniacza Zofii i Bronislawa Krethlow oraz księdza Bronisława Dembowskiego. Dom, a wczesniej pawilon „Mały Domek“, zaprojektował Jerzy Muller.

Willa Zofii i Bronislawa Krethlow

U nasady ul. Korzeniowskiego stoi klasycystyczny dworek – willa „Baśka“. Jest autorstwa warszawskiego architekta Oskara Sosnowskiego. Pod koniec XX wieku,budynek został rozebrany i w jego miejscu postawiona dokładna kopia pierwowzoru. Przy okazji dobudowano do niej kompleks apartamentowy, przytłaczający niestety willę „matkę“.

Willa Baśka

Na ulicy Sienkiewicza wzrok przyciąga willa pod numerem 42, ozdobiona kontrastowym tynkiem lica oraz wyraźnymi arkadami okien. To willa „Mare Nostrum“ (morze nasze), zbudowana dla Mariana Pisarka.

Willa Mare Nostrum

Typowo funkcjonalistyczną formę ma willa stojąca przy ul. Sienkiewicza 27. Zaprojektował ją Stanisław Ziołowski, a na elewacji budynku można dostrzec niewyrażny napis „Ala“.

Willa Ala

Ulica Sędzickiego tworzy urokliwe zakole. Pod numerem 22 stoi tu willa „Zosieńka“, zbudowana w 1923 r. dla Zofii i Jana Sierakowskich. Charakteryzuje się wysuniętą przed lico werandą z balkonem i attyką o miękkich, barokowych formach oraz dachem polskim łamanym.

Willa Zosieńka

Sąsiedni budynek to willa “Otok”, o charakterystycznych cechach dworu polskiego. W szczycie znajduje się oryginalny kartusz herbowy byłego właściciela posesji Franciszka Otockiego, dzisiaj willa stoi opuszczona.

Willa Otok

Zakole ulicy Sędzickiego to także dawny Hotel Kaszubski, przed którym kwitło letniskowe życie Gdyni. Znakomity skwer z muszla koncertowa przyciągał mieszkańców i turystów. Niestety, w XX wieku muszle zastąpił kompleks akademika Akademii Morskiej, który całkowicie zasłonił widok na morze przedwojennemu dworkowi.

Hotel Kaszubski

Nieopodal Hotelu Kaszubskiego zachwyca urodą willa “Poznanianka” o harmonijnych kształtach klasycystycznych i elegancko wyrobionym frontonie, ozdobionym pilastrami. Całość nakryta jest dachem mansardowym.

Willa Poznanianka

W bezpośrednim sąsiedztwie nowego gmachu Muzeum Miasta Gdyni, trudno nie zauważyć dawnego hotelu Polska Riwiera przy ulicy Zawiszy Czarnego 1B, w którym dzisiaj mieści się Klub Marynarki Wojennej Riwiera.

Polska Riwiera

Od ćwierć wieku Kamienna Góra jest jako zespół wpisana do rejestru zabytków i stanowi znakomite miejsce na weekendowy spacer.

Te same miejsca cztery lata później – KLIK

Uczestniczki spaceru po Kamiennej Górze

Gdynia, Polska