Dom Uphagena

Dom Uphagena. 16 października 1779 roku, dokładnie 199 lat przed wyborem Polaka na papieża, Jan Uphagen wprowadził się do swojej kamienicy przy ul. Długiej 12.

Dom Uphagena

Wraz z żoną Abigail z domu Borckmann, miał do dyspozycji 15 pokoi, z których każdy miał swoją nazwę i przeznaczenie. Była więc palarnia, przekornie nazywana pokojem owadów, czytelnia, zwana pokojem kwiatów, czy pokój muzyczny. Były jadalnie, sypialnie, miejsca przeznaczone do zabawy i pracy, zabrakło jedynie pokoju dziecięcego. Los nie obdarzył Jana Uphagena potomkiem, mimo, że był dwukrotnie żonaty. Ten fakt spowodował powołanie przez niego Fundacji Rodzinnej, która miała przejąć kamienicę po jego śmierci. I tak też się stało. Zmarł jesienią 1802 r. w swoim dworze Mon Plaisir we Wrzeszczu, w którym po wojnie na 25 lat ulokował się Urząd Stanu Cywilnego, już pół roku później majątek przejął jego młodszy brat, a po nim Johann Karl Ernst, bratanek Jana. Od tego czasu kamienica przy Długiej 12 zapewne ożyła, ponieważ nowy właściciel miał troje dzieci.

Jan Uphagen był bibliofilem, historykiem, rajcą Gdańska, kupcem i zbieraczem dzieł sztuki w jednej osobie. Jego bogaty księgozbiór, zgodnie z wolą właściciela, został przekazany do Biblioteki Miejskiej i do dzisiaj stanowi bardzo wartościowy zbiór. Chociaż pochodził z rodziny o holenderskich korzeniach, był niezwykle przywiązany do Polski. W 1773 r., po przyłączeniu miasta przez Prusy, na znak protestu, zrezygnował z pełnienia funkcji rajcy, za co podziękował mu król Stanisław August, obdarowując go pozłacaną tabakierą.

Posesja, na której powstała kamienica ma szerokość dziewięciu metrów, a długość siedemdziesięciu siedmiu i pierwotnie była zabudowana aż do sąsiedniej ulicy Ogarnej, gdzie znajdowała się stajnia dla czterech koni i pomieszczenie dla woźnicy. Nieopodal też, w oficynie, znajdowały się izby, w których mieszkała służba. Na początku XX wieku można tu było jeszcze spotkać dwie służące Mathilde i Luise Tiedtke, które prawie pół wieku służyły znamienitej rodzinie, a dzięki temu doskonale znały jej tajemnice.

W 1909 roku przedstawicielka rodu Uphagenów podpisała umowę z miastem na wynajęcie kamienicy na cele muzealne i opuściła jej wnętrza, ale zastrzegła prawo spotykania się w salonie całej familii, które to zjazdy miały miejsce zawsze 1 kwietnia. Potomkowie Jana Uphagena żyją do dzisiaj na terenie Niemiec, ale rodzinnych spotkań przy Długiej 12 już nie urządzają.

Ważne daty:

1775 r. – nabycie posesji przy ul. Długiej 12 przez Jana Uphagena

1776 r. – przebudowa kamienicy przez nowego właściciela

1787 r. – zakończenie urządzania wnętrz

1789 r. – przekazanie posesji Fundacji Rodzinnej

1911 r. – otwarcie muzeum gdańskiego wnętrza patrycjuszowskiego

1944 r. – zabezpieczenie wystroju i wyposażenia muzeum przed skutkami ewentualnych nalotów bombowych, przez demontaż i wywiezienie z Gdańska

1945 r. – spalenie kamienicy

1949 – 1953 r. – odbudowa

1998 r. – ponowne otwarcie muzeum

Styl:

Klasycyzujący barok z elementami rokokowymi

Budowniczowie:

Kierownik budowy – Jan Beniamin Dreyer

Przyciąga wzrok:

– Elewacja pokryta ceglasto-czerwonym tynkiem

– Rokokowe drzwi wejściowe

– Ozdobny portal z herbem Uphagenów

– Dwukondygnacyjny szczyt z ozdobną kamieniarką

Źródła:  „Gdańskie zabytki architektury do końca XVIII w.” – Jacek Friedrich, „Katalog zabytków sztuki. Gdańsk” – pod redakcją Barbary Roll i Iwony Strzeleckiej

Lektura uzupełniająca:
Nowy świecznik w Domu Uphagena
Odnowione podwórze Domu Uphagena
Wydarzenia w Domu Uphagena