Książki są miejscem dla wszystkich, trzeba je tylko zauważyć. Jakie radosne zdumienie można było przeżyć, kiedy na Warszawskich Targach Książki (Stadion Narodowy, 14. 05 – 17. 05), na stoisku Wydawnictwa Muchomor, zobaczyłam liczne opowieści gdańskiej pisarki, Anny Czerwińskiej-Rydel: „Wędrując po niebie z Janem Heweliuszem” (Książka Roku 2011),” Ciepło – Zimno. Zagadka Fahrenheita” (2011),” Którędy do gwiazd?” (Książka Roku 2014),” Bałtycka syrena. Historia Konstancji Czirenberg” ( 2014). Takie pomorskie miejsca i smaki można było co jakiś czas napotkać w gąszczu czytelników i wystawców.
Całym Targom towarzyszył rozpoczęty już w Krakowie Festiwal Literatury dla Dzieci, który wkrótce zawita do Gdańska. Wielu autorów goszczących na warszawskich Targach to byli właśnie twórcy książek dla dzieci i młodzieży. Ustawiały się do nich długie i szczerze zachłanne kolejki, a w dniach 19 – 23 maja ich książki oraz autorzy będą przyciągać całe Trójmiasto podczas wspomnianego Festiwalu literackiego.
Warszawskie Targi Książki, największe literackie wydarzenie w Polsce, na które przybywają pisarze z całego świata, po raz pierwszy miały honorowego gościa – Francję. Jak można było przewidzieć, długa kolejka, jedna z wielu, wiła się przez sektory do najbardziej rozpoznawanego w Polsce francuskiego pisarza Erica – Emmanuella Schmitta, który już dawno zachwycił nas książką „Oscar i pani Róża”, a w zeszłym roku polski Instytut Książki uhonorował tego właśnie twórcę tytułem Ambasadora Czytelnictwa. Innymi cenionymi gośćmi francuskich stoisk byli na przykład Bernard Werber, mistrz duchowej science fiction czy pisarz i dziennikarz Pierre Assouline, członek Akademii Goncourtów. Obok spotkań z literatami odbywały się liczne panele, a w jednym z nich uczestniczyła polska pisarka, Agata Tuszyńska, która opowiadała o osobistej tajemnicy żyjącej w okupowanej Warszawie śpiewaczce Wierze Gran, którą autorka odnalazła w Paryżu i potem poświęciła jej swoją kontrowersyjną znaczeniowo biograficzną książkę „Oskarżona: Wiera Gran” (Wydawnictwo Literackie, Kraków 2010). Rozmawiano również o trudnej sztuce przekładu literatury Georges’a Pereca, całkiem niedawno odkrytego w Polsce francuskiego pisarza, a szczególnie o jego słynnej książce „Życie. Instrukcja obsługi” (przeł. W. Brzozowski, Korporacja Ha!art, Kraków 2009), niezwykle skomplikowanej formalnie, ale taka lingwistyka to dla tłumaczy, jak zaznaczali, zawsze ciekawe wyzwanie. Zaś w Muchomorze podpisywał nowe wydanie „Bajek filozoficznych” propagator filozofii dla dzieci, Michel Piquemal, a w innym miejscu filozof – podróżnik Patrick Deville.
Oczywiście, trzeba również zaznaczyć obecność na Targach docenionego obecnie gatunku, jakim jest komiks. Polscy, francuscy, portugalscy, belgijscy twórcy komiksu wspaniale dopełniali nieskończone oferty Targów. Prawdziwym rarytasem było spotkanie z francuskim mistrzem Lewisem Trondheimem i jego słynnym A.L.I.E.E.N. Nie zabrakło również polskich nazwisk, jak choćby ”komiksowe małżeństwo” – Danuta Schejbal i Andrzej Klimowski. Uwieńczeniem tej aktywnej graficznie literatury było pojedynkowanie się na rysunki i szalone improwizacje na zadany temat.
Dni Reportażu
Ważną częścią Targów stanowiły Dni Reportażu. Od sześciu lat, corocznie przyznaje się nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego dla najlepszego reportażu literackiego. W tym roku otrzymali ją białoruska pisarka Swietłana Aleksijewicz za książkę „Czasy secondhand. Koniec czerwonego człowieka” (Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014) oraz Michał Olszewski i jego zbiór reportaży „Najlepsze buty na świecie” (Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014). Obydwie książki to zapis bardzo trudnych, smutnych, często przerażających historii ludzi, dla których historia i drugi człowiek stały się przeciwnikami. Autorzy faktu w poruszających słowach mówili, jak słowo może stać się narzędziem zmian świata. Wielkim zwycięzcą okazał się również tłumacz Mariusz Kalinowski, który genialnie, erudycyjnie przełożył z języka szwedzkiego reportażową książkę „Krótki przystanek w drodze do Auschwitz” Gorana Rosenberga (Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014). Z okazji obchodów 35- lecia Polskiego Sierpnia uhonorowano Piórem Wolności gościa specjalnego Dni Reportażu, Martina Pollacka, wybitnego austriackiego pisarza i tłumacza literatury polskiej, który całe życie zmaga się z traumą niechlubnej, rodzinnej przeszłości, tym bardziej ostrzegając przed tzw. znakami „banalnego zła”. Całość uświetniły piękne laudacje Kapituły Nagrody na cześć autorów.
Czas autografów
Głównym elementem wszystkich targów i festiwali jest oczywiście zdobywanie autografów i rozmowy z autorami. Przez cztery dni każdy entuzjasta swojego autora, tytułu i gatunku mógł odnaleźć szczęśliwe chwile pogawędek z pisarzami i pisarkami, np. z Hanną Krall, Beatą Pawlikowską, Marią Czubaszek, Krzysztofem Vargą, Józefem Henem, Andrzejem Stasiukiem, Olgą Tokarczuk, Jackiem Dehnelem – kilkudziesięciu twórców wraz z czytelnikami tworzyli, można powiedzieć, globalną, żywą książkę. Również z poezją i poetkami, jak choćby z Julią Hartwig czy Urszulą Kozioł.
Bycie między książkami to nie tylko kupowanie ich. W związku z tym, że Festiwal Literatury dla Dzieci był częścią Targów, najmłodszych czytelników można było spotkać na różnych warsztatach, żywych akcjach literackich, działaniach plastycznych. To właśnie literatura dziecięca rozświetliła Targi barwną symbiozą młodych czytelników i książek. Taki właśnie klimat będą też miały spotkania z literaturą dziecięcą w Gdańsku.
A trzeba jeszcze dodać, że na Targach Książki świetnie prezentowały się wydawnictwa właśnie z Gdańska i Sopotu, na przykład: Smak Słowa Sopot, słowo/obraz/terytoria, Europejskie Centrum Solidarności, Wiatr od Morza, Wydawnictwo w Podwórku i oblegane przez dzieci EneDueRabe.
Festiwal Literatury dla Dzieci w Gdańsku
Tak więc następny ogólnopolski akcent literacki po Warszawskich Targach Książki to właśnie trwający już od 10 maja Festiwal Literatury dla Dzieci. W Gdańsku jego uroczyste otwarcie rozpocznie się 19 maja na Długim Targu prezentacją ilustracji z książki „Masz prawa, człowieku” Małgorzaty Węgrzeckiej i Iwony Zabielskiej – Stadnik. A już wieczorem tego samego dnia prezydent miasta, Paweł Adamowicz, będzie czytał w swoim gabinecie czytanki, przyłączając się tym samym do ponadgranicznego projektu Europejskich Nocy Literatury. Smak książek będzie można spotykać w różnych miejscach Gdańska – w Czekoladowym Młynie, w Księgarni w Teatrze, na Scenie Teatralnej NOT, w Centrum św. Jana, w Instytucie Kultury Miejskiej i oczywiście w „zakamarkach” samego Gdańska.
A przewodnikami będą autorzy i książki. To wokół nich będą zorganizowane wszechstronne spotkania dla młodszych (ile sił!) i starszych dzieci (9 – 14 lat): warsztaty aktorsko-muzyczno-literackie, zadania plastyczne, gry miejskie (rodzinne), spektakle teatralne, wystawy ilustracji książkowej i po prostu spotkania z pisarkami i pisarzami.
Wśród gości znajdują się przybysze wprost z Targów – Adam Wajrak, Maciej Wojtyszko, Rafał Kosik, Anna Czerwińska-Rydel, jak również oczekiwani Andrzej Maleszka, Agnieszka Tyszka, Agnieszka Stelmaszyk, Rafał Skarżycki, Tomasz Lew Leśniak.
Spotkanie ze „zwierzakami” A.Wajraka, śmieszne i mądre spotkania z Brombą M. Wojtyszki, piękne obrazy do sfilmowania A. Maleszki, wędrówki z gdańskimi marzeniami i naukami Anny Czerwińskiej-Rydel, Feliks i inni bohaterowie R. Kosika… w każdym dniu coś dla wszystkich, dla dzieci i całych rodzin.
Festiwal Literatury dla Dzieci odbywa się pod przewodnim hasłem „Ludzie różni – a tacy sami”. Klimat otwartości, tolerancji, wielokulturowości i różnorodności mają nam wspólnie uzmysłowić, że wzajemny szacunek i tolerancja to jakże dziś ważna idea dążenia do równowagi międzyludzkiej i wobec świata przyrody. Dzieci i dorośli będą mogli zamanifestować, co to znaczy słuchać się nawzajem i tworzyć z mistrzami własne opowieści marzeń i prawd. Niech więc wyobraźnia będzie królową naszych gdańskich poszukiwań , bo jak mówi Bromba:
Już tyle lat wędruję i
przebyłam wiele dróżek,
ale brakuje miary mi:
jak zmierzyć me podróże?
I może nie chodzi o odpowiedzi, a o pełne mądrości spotkania, działania, zaczytania, malowania, słuchania. Festiwal Literatury dla Dzieci, 19 – 23 maja. Do zobaczenia!
Wybór literatury:
Rafał Kosik, Feliks, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi, Wydawnictwo Powergraph, Warszawa 2011
Tomasz Lew Leśniak, Rafał Skarżycki, cykl o Jeżu Jerzym
Anna Czerwińska – Rydel, Którędy do gwiazd?, Muchomor, Warszawa 2014
Agnieszka Stelmaszyk, Kroniki Archeo (cykl)
Agnieszka Tyszka, Zosia z ulicy Kociej, Nasza Księgarnia, Warszawa 2012
Adam Wajrak, Zwierzaki Wajraka, Agora, Warszawa 2014
Maciej Wojtyszko, Bromba i inni, Agencja Edytorska ”Ezop”, Warszawa 2006
Tekst: Joanna Szymula
Brak komentarza