Plany stworzenia w Gdyni dzielnicy reprezentacyjnej powstały wraz z narodzinami miasta. W środę, 27 października, w siedzibie Towarzystwa Miłośników Gdyni, Koło Starych Gdynian zorganizowało prelekcję na ten temat.

Podczas spotkania dr hab. arch. Maria Jolanta Sołtysik przedstawiła ciągle zmieniające się plany zagospodarowania obecnego skweru Kościuszki, mola Północnego, Parku Rady Europy i terenów, na których obecnie zlokalizowane jest Centrum Gemini i Sea Towers.

Prezentacja rozpoczęła się od 1904 roku, kiedy to jeszcze Gdynia była wioską rybacką z powstającym kąpieliskiem morskim. W 1925 roku istniała w Gdyni aleja Kuracyjna (obecna ul. 10 Lutego) przy której stał Dom Zdrojowy (Kurhaus).

W 1926 roku Gdynia otrzymuje prawa miejskie i powstają pierwsze plany rozbudowy miasta z dzielnicą reprezentacyjną. Plan uwzględniał dwie osie miasta. Jedna z nich miała łączyć dworzec kolejowy z Forum Morskim (w linii dzisiejszej al. Jana z Kolna), druga natomiast dworzec kolejowy z dworcem morskim. Aleja Kuracyjna została oznaczona jako mniej reprezentacyjna ulica.

W latach 1927-28 zmieniły się plany budowy portu i został on poszerzony na tereny planowanego miasta. Wtedy oś miasta została przeniesiona na obecną ul. 10 Lutego. W koncepcjach z lat 1928-30 pojawia się już skwer Kościuszki, oraz molo południowe z al. Zjednoczenia, upamiętniającą Zjednoczenie Ziem Polskich. Na końcu mola miałby też powstać monumentalny pomnik upamiętniający to wydarzenie. Na szczycie Kamiennej Góry została wtedy zaplanowana bazylika.

Aleja Zjednoczenia zmieniła swoją nazwę w 2005 roku, po śmierci Jana Pawła II i nosi teraz jego imię. Wiele osób uważa, że jest w Gdyni wiele ulic i placów, które mogłyby być nazwane imieniem polskiego papieża, niekoniecznie kosztem alei upamiętniającej Zjednoczenie Ziem Polskich.

W 1938 roku powstał projekt architekta Stanisława Filipowskiego, w którym na terenie dzisiejszego parku Rady Europy powstałby duży plac. Po stronie północnej placu stanąłby ratusz z wieżą, od zachodniej zespół budynków administracyjnych, a od południowej bazylika z trzema wysokimi wieżami (w okolicach dzisiejszego Muzeum Miasta Gdyni i Teatru Muzycznego). Od wschodu plac byłby otwarty na morze. W projekcie uwzględniony został szeroki bulwar na całej długości wybrzeża.

W tym samym roku powstał też dyskusyjny projekt architekta Stefana Rudolfa, w którym miały powstać dwa symetryczne place defilad po obu stronach mola Południowego. Prace nad zagospodarowaniem tych terenów zostały jednak przerwane przez wojnę, podczas której zniszczony został pirs. Podczas okupacji na terenie planowanego placu powstał park i aleja topolowa.

Po wojnie, w latach 1945-60, powstają próby powrotu do przedwojennych planów dzielnicy reprezentacyjnej. W 1947 roku powstaje projekt architektów Kamila Lisowskiego, Czesława Kaszyckiego i Leszka Dąbrowskiego. Jest on podobny do przedwojennego projektu Stanisława Filipowskiego – jest w nim bazylika, a w miejscu planowanego ratusza – hotel.

W roku 1956 powstają kolejne projekty – m.in. zespołu architektów Kozakow z dwoma wielkimi placami (placem defilad przy morzu oraz placu zebrań ludowych w głębi miasta), czy projekt arch. Lecha Zalewskiego z wkopaniem mariny w głąb lądu. Zrezygnowano wtedy z budowy bazyliki, a w jej miejscu proponowano salę koncertową lub teatr (dzisiejsze miejsce Teatru Muzycznego). W połowie lat 50-tych powstaje przy placu Grunwaldzkim muszla koncertowa, dzisiaj bardzo zaniedbana, ale mająca ciekawą strukturę z epoki socrealistycznej.

W latach 1960-2007 rodzą się wyrywkowe realizacje wielkogabarytowe. Niektóre z nich Maria Jolanta Sołtysik wskazuje jako godne uwagi. Są wśród nich m.in. Akwarium Gdyńskie projektu Lecha Zalewskiego (koniec lat 60-tych), budynek przystani żeglugi morskiej (1973-75), restauracja Panorama na Kamiennej Górze (dzisiaj Rodizjo), Teatr Muzyczny autorstwa arch. Józefa Chmiela (1971-79) i Muzeum Gdyni (2007). Wskazuje również realizację z „zerową formą architektoniczną” , czyli budynek Hotelu Gdynia (1980). Dobrze, że powstaje zabudowa tych terenów, ale niestety każda z inwestycji jest traktowana osobno, a nie jako spójny zespół budynków.

W 2007 roku odbył się konkurs architektoniczny na Centrum Kultury (in. Forum Kultury, Forum Morskie), które wygrała pracownia Fischera. Projekt zakłada budowę na terenie Parku Rady Europy placu otoczonego biblioteką multimedialną, muzeum sztuki współczesnej i teatrem miejskim. W projekcie pozostała al. Topolowa, a w kierunku morza miałby powstać park. Podczas prelekcji zostały pokazane również inne z projektów konkursowych.

W 2002 roku odbył się konkurs architektoniczno-urbanistyczny dotyczący terenów na północ od skweru Kościuszki (kwartału ulic Hryniewickiego, Waszyngtona i Alei Jana Pawła II). Projekt uwzględniał rozbudowę Centrum Kultury i Rozrywki Gemini, budowę przy ulicy Hryniewickiego centrum rekreacyjno-turystycznego oraz centrum kongresowego. Plusem tego projektu jest duża ilość przestrzeni publicznej i spójność architektoniczna całego terenu. Na podstawie tego projektu powstał miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.

Jednak właściciele terenu nie byli zainteresowani taką zabudową i na terenach w miejscach planowanych inwestycji mieszczą się m.in. błotniste parkingi. We wrześniu 2010 roku władze miasta wyłożyły do wglądu projekt nowego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, który zezwalałby na całkowitą zabudowę terenu z niewielką ilością przestrzeni publicznej. Przy Morskich Wieżach (Sea Towers) miałby powstać biurowiec oraz hotel, wprowadzono również możliwość zabudowy mieszkaniowej.

Projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dostępny jest też na stronie internetowej Urzędu Miasta Gdynia. Uwagi na piśmie można składać do 9 listopada 2010. Głosowanie nad przyjęciem wyłożonego planu odbędzie się najprawdopodobniej na pierwszym posiedzeniu nowej Rady Miasta.

Autor: Lechosław Dzierżak