EDIT: Brunon Zwarra nie żyje. Zmarł 14 sierpnia 2018 r.
Najlepsze imprezy to te, organizowane spontanicznie, z potrzeby serca. Tak jak Święto Urodzin Brunona Zwarry, które w sobotę 18 października 2014 r.  obchodzono na Biskupiej Górce.

Urodziny Brunona Zwarry

Termin nie był przypadkowy. Tego dnia Brunon Zwarra skończył 95 lat.

– Dla mieszkańców Biskupiej Górki, ale też gdańszczan w ogóle, to bardzo ważna postać – mówi Grażyna Knitter ze Stowarzyszenia WAGA. – Panu Brunonowi zawdzięczamy między innymi wspaniały opis Wolnego Miasta, jaki można znaleźć we „Wspomnieniach gdańskiego bówki”.

Choć od wydania pierwszego tomu „Wspomnień” minęło 30 lat, to książka cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem czytelników. Jedni wracają do niej z sentymentem, inni dopiero odkrywają. Wszyscy zachwycają się bogactwem szczegółów dotyczących życia codziennego, ale i samą narracją. Nierzadko można usłyszeć, że cykl „bówkowski” jest jednym z najciekawszych źródeł pamiętnikarskich poświęconych Gdańskowi w XX wieku.

Feta, jakiej w dzielnicy nie było

Na pewno jest to materiał inspirujący. Widać to było po programie Święta Urodzin, w którym znalazły się, prowadzone przez Agnieszkę Gewartowską, wykładowczynię Akademii Sztuk Pięknych, warsztaty plastyczne dla dzieci ,,Przedwojenna ulica Biskupia” oraz gra miejska „Tajemnice uliczki Biskupiej”.

Dzięki przewodniczce Agnieszce Mencel, uczestnicy zabawy mogli dowiedzieć się o istniejących na Biskupiej Górce przed wojną sklepach, zakładach usługowych, jak również poznać mieszkańców poszczególnych domów.

Głównym punktem Święta Urodzin był wernisaż wystawy ,,Brunon Zwarra – życie i twórczość”. Przy tej okazji zaprezentowano film poświęcony Brunonowi Zwarze, zrealizowany przez Wojciecha Ostrowskiego przy współpracy Krystyny Ejsmont i Grażyny Knitter. Obraz jest czymś pośrednim pomiędzy dokumentem a impresją filmową, niemniej znakomicie łączy wspomnienia Brunona Zwarry ze współczesnością Biskupiej Górki.

Ze względu na wiek i stan zdrowia jubilat nie mógł osobiście przybyć na uroczystość, ale, jak zapewnia rodzina, był mile zaskoczony, że ktoś jeszcze o nim pamięta. W tym przypadku „ktoś” oznacza pełną salę, gdzie wśród publiczności można było zobaczyć… kandydatów na urząd prezydenta Gdańska i radnych.

– Dla nas, jako organizatorów, ważne jest, że osoba pana Brunona potrafi łączyć – podkreśla Grażyna Knitter. – Pomysł zorganizowania urodzin pojawił się spontanicznie, czasu było niewiele, a mimo to nasza inicjatywa spotkała się z dużym zrozumieniem.

Oprócz Stowarzyszenia WAGA, mniejszy czy większy udział w przygotowaniu imprezy miało m.in. Narodowe Muzeum Morskie, Szkoła Podstawowa nr 21, cukiernia Płończak. W sposób szczególny zaś Video Studio Gdańsk oraz PAN Biblioteka Gdańska, która udostępniła materiały pisarza.

– Przekazane przez pana Zwarrę do naszych zbiorów materiały, są naprawdę niezwykłe – ocenia Ewa Lichnerowicz z Pracowni Rękopisów PAN BG. – Są to między innymi zdjęcia, dokumenty, ale też szkice i notatki, z których większość nie była dotychczas publikowana czy wykorzystana w inny sposób. Wrażenie robi rozległość zainteresowań pisarza, ale i rozmiary samego zbioru.

Część tych skarbów została zaprezentowana na wystawie ,,Brunon Zwarra – życie i twórczość”. Przez pryzmat doświadczeń pojedynczego człowieka pokazuje ona dramatyczne losy znacznej części Polaków, mieszkających w Gdańsku przed II wojną światową.

Twardy Polak

Urodzony w Gdańsku 1919 r. dorastał w duchu polskości. Nie wyparł się pochodzenia ani po dojściu hitlerowców do władzy, ani w czasie wojny, gdy trafił do lagru. Aresztowany 14 września 1939 r. w Gdyni, był przetrzymywany w obozie w Nowym Porcie, Stutthofie i Sachsenhausen. Zwolniony w 1942 r., trafił do Emaillierwerk Segor we Wrzeszczu, firmy, w której pracował przed wybuchem wojny. W 1945 r., już po przejściu frontu, zajął się odbudową wytwórni, ale już pod szyldem Zakładu Lakierniczo-Emalierskiego „Gedania”. Wkrótce potem fabryka została znacjonalizowana i Zwarra został zmuszony do szukania nowego zającia. Przejściowo znalazł zatrudnienie w Spółdzielni Pracy Rzeźniczo-Wędliniarskiej „Wybrzeże” w Nowym Porcie, potem w Wydziale Technicznym Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego Gdańsk-Gdynia.

W latach 70., m.in. za namową dr Mariana Pelczara, dyrektora biblioteki PAN, zajął się pracą pisarską. Opublikował powieści „Gdańszczanie” (pierwszy tom 1976), „W gdańskiej twierdzy” (1987), zbiór 73 relacji o początkach II wojny światowej „Gdańsk 1939. Wspomnienia Polaków-Gdańszczan” (1984) oraz autobiograficzne, pięciotomowe „Wspomnienia gdańskiego bówki (1984-1997)”.

Jako publicysta Brunon Zwarra od lat występuje w obronie dobrego imienia gdańskich Polaków. Szerokim echem odbił się jego spór z niemieckim pisarzem, laureatem literackiej Nagrody Nobla Günterem Grassem, któremu zarzucił m.in. fałszowanie historii w powieści „Blaszany bębenek”; jednym z punktów tego sporu jest opis obrony Poczty Polskiej z 1 września 1939 r.
W 1997 r. Brunon Zwarra został uhonorowany Medalem Księcia Mściwoja II „za zainteresowanie Gdańskiem i jego historią, za spisywanie dziejów Gdańska”.

Wystawa ,,Brunon Zwarra – życie i twórczość’’ wraz z filmem będzie do obejrzenia codziennie w godzinach 16:00-19:00 do 30 października 2014 r. w siedzibie Stowarzyszenia WAGA przy ul. Biskupiej 4.

Tekst: Marek Barski

Lektura uzupełniająca:
Brunon Zwarra ukończył 94 lata
Brunon Zwarra w opowieści Marka Adamkowicza