Polacy opuszczali i opuszczają swoją ojczyznę z rozmaitych powodów. Polscy emigranci są rozproszeni na wszystkich kontynentach. Ocenia się, że obecnie na całym świecie żyje ponad 20 milionów ludzi polskiego pochodzenia.
Muzeum Emigracji w Gdyni / Fot. B. Kociumbas, źródło Muzeum Emigracji
Zjawisko emigracji, które w mniejszym lub większym stopniu dotyka każdego z nas, można oczywiście opisywać poprzez podawanie samych definicji i zestawień danych statystycznych w tabelach:
Emigracje – [łac. emigratio „wyprowadzenie się”], wychodźstwo, odpływ ludności poza granice określonego terytorium. Najczęściej powodowane są chęcią poprawy bytu materialnego, ucieczką przed prześladowaniami politycznymi i religijnymi, konfliktami zbrojnymi, czy klęskami żywiołowymi. Biorąc pod uwagę czynnik, który wywołał migracje, można je także podzielić na: dobrowolne oraz przymusowe. Klasyfikację emigracji również można oprzeć na czasie jej trwania (trwała lub czasowa), a także na podstawie geograficznej (kontynentalna i zamorska). Emigrację, jej przyczyny i skutki rozpatruje się jako część zagadnienia migracji…
Źródło: PWN
Jednakże za każdą definicją i cyfrą ujętą w tabeli stoi indywidualna historia. To właśnie na losach polskich emigrantów ma się skupić Muzeum Emigracji w Gdyni, które zostało otwarte 16 maja, podczas tegorocznej edycji Nocy Muzeów.
Muzeum w budowie
Muzeum Emigracji powstało z inicjatywy miasta Gdyni w lutym 2012 r. Całkowity koszt inwestycji wyniósł 49.3 mln zł, z czego ok. 23.8 mln finansowanych jest ze środków unijnego programu JESSICA.
Przygotowania do otwarcia wystawy trwały trzy lata. W tym czasie muzeum zorganizowało kilkadziesiąt wydarzeń kulturalnych i edukacyjnych, m.in.: widowisko filmowe z muzyką na żywo na Darze Pomorza, koncerty symfoniczne, gry miejskie czy wystawę sztuki współczesnej w przestrzeni trasy trójmiejskiej Szybkiej Kolei Miejskiej. Od 2012 r. ta instytucja kultury również organizuje obchody w dniu 2 maja, z okazji Dnia Polonii i Polaków za Granicą. Z tej okazji też przyznawane są Nagrody im. Macieja Płażyńskiego dla dziennikarzy i mediów polonijnych.
Misja
Muzeum Emigracji w Gdyni prowadzi działalność naukowo-badawczą oraz edukacyjną poświęconą dziejom emigracji Polaków w różnych okresach na całym świecie. Instytucja stawia sobie za cel opowiedzenie o losach milionów emigrantów, zarówno tych anonimowych, jak i tych sławnych. Pracownicy muzeum pragną przybliżać wielkie osiągnięcie naukowe, sportowe, biznesowe i artystyczne polskich emigrantów rodakom pozostającym w kraju, jednocześnie zachęcając do wzajemnego poznania się rodaków żyjących w Polsce i za granicą.
Dworzec Morski
Siedziba Muzeum Emigracji znajduje się nad samym morzem, przy ulicy Polskiej 1, w zabytkowym budynku Dworca Morskiego. Został on oddany do użytku w 1933 r., stając się w czasach II Rzeczpospolitej jednym z najbardziej reprezentacyjnych budynków w Gdyni i jednym z najnowocześniejszych budynków tego typu w Europie. Dworzec Morski był częścią infrastruktury emigracyjnej znajdującej się w Gdyni. Aż do wybuchu II wojny światowej, trzypoziomowy gmach pozwalał na szybką i komfortową obsługę tysięcy pasażerów, którzy udawali się w zamorskie podróże. Tutaj też cumowały legendarne polskie transatlantyki na czele z MS „Piłudskim” i MS „Batorym”.
Wystawa
Przestrzeń wystawy stałej i wystaw czasowych Muzeum Emigracji obejmuje aż 3600 m². Stała wystawa Muzeum Emigracji przybliża dzieje migracji na ziemiach polskich od X-XVIII w. oraz emigracji z ziem polskich od XIX w. do czasów współczesnych. Wystawa urządzona jest w nowoczesny sposób, z bardzo dużą liczbą interaktywnych stanowisk, nie zapominając jednocześnie o ekspozycji zabytków. Poszczególne działy wystawy tworzą jasną i spójną narrację.
Zwiedzający rozpoczynają swoją podróż od jednego z największych ruchów emigracyjnych w dziewiętnastowiecznej Europie – Wielkiej Emigracji, następnie przechodzą dalej przez rewolucję przemysłową, masowe wyjazdy do Ameryki, trudne życie w brazylijskiej dżungli, społeczność Chicago – największego skupiska Polonii na świecie, dramatyczne ludzkie losy w czasie II wojny światowej, niełatwe lata PRL-u, aż po czasy współczesne – okres po wstąpieniu przez Polskę do Unii Europejskiej w 2004 r.
Na szczególną uwagę zasługuje chociażby: kilkumetrowa multimedialna instalacja globu, pokazująca obecność Polonii na świecie, czy stanowisko Batory w budowie – w ramach którego powstała największa na świecie makieta statku pasażerskiego MS ,,Batory”. Bardzo ciekawa jest również ekspozycja ukazująca trudy morskiej podróży na transatlantykach w trzeciej klasie – od zaokrętowania, poprzez rejs, aż po pierwsze zejście na wyśniony amerykański kontynent i przejście przez procedury emigracyjne na Wyspie Ellis.
Zbiory
Muzeum Emigracji rozpoczęło zbieranie zbiorów od 2012 r. Obecnie na muzealne zbiory składa się ponad 4 tys. obiektów, z czego ponad połowę stanowią dary. Oczywiście, tylko część z tych zbiorów muzeum było w stanie udostępnić zwiedzającym na wystawie. Zabytki można podzielić na trzy główne kategorie:
- Gdynia i Dworzec Morski,
- Wyjazd i podróż,
- Życie na emigracji.
Zgromadzone eksponaty ukazują historię ludzi i stanowią świadectwo epoki. Wśród eksponatów są m.in. listy, pamiętniki, pocztówki, fotografie, dokumenty (np. paszporty, pozwolenia na wyjazd), przedmioty codziennego użytku (np. skrzynie i walizy podróżne). W zbiorach znalazła się także maska gazowa i butelka po szampanie z czasów II wojny światowej, które zostały odkryte w Dworcu Morskim podczas prac remontowych w 2013 r.
Coraz bardziej powiększa się również kolekcja pamiątek związanych transatlantykami. Z wyposażenia tych statków, muzeum jest w posiadaniu chociażby: kieliszków, popielniczek, czy niewielkiej sofy, która niegdyś służyła pasażerom „Batorego”. Oddzielną grupę stanowią dokumenty, np. książeczki żeglarskie załogi transatlantyków, rysunki techniczne statków, karty menu, informatory, a także bilety i bardzo duża ilość fotografii.
Cześć zbiorów stanowią archiwalia związane już z życiem emigrantów poza granicami Polski – m.in.: przyznanie obywatelstwa, dokumenty ukazujące działalność kół polonijnych, kolekcje dokumentów obrazujących życie całych rodzin emigracyjnych: zdjęcia, korespondencja, drobne pamiątki jak np. modlitewniki.
Wśród darczyńców eksponatów dla Muzeum Emigracji znalazł się m.in. prof. Zbigniew Brzeziński, który przekazał swoją prywatną korespondencję z papieżem Janem Pawłem II oraz Chris Niedenthal, światowej klasy fotograf polskiego pochodzenia, który przekazał rodzinne pamiątki. Natomiast Marszałek Senatu Bogdan Borusewicz podarował przedmioty związane z polską osadą założoną w Turcji dla powstańców listopadowych.
Zaproszenie do muzeum…
Muzeum Emigracji w Gdyni przyciąga nowoczesnymi formami prezentacji zbiorów muzealnych. Uzupełnieniem wystawy są wyświetlane filmy (np. fragment „Imigranta” z w reżyserii Charliego Chaplina), multimedialne aplikacje, a także prezentowane fragmenty wspomnień emigrantów.
W atrakcyjny sposób została opowiedziana historia polskiej emigracji i polskich emigrantów. Niestety na wystawie wciąż trwają jeszcze prace, co tym bardziej skłania do kolejnych odwiedzin, gdy już wszystkie elementy ekspozycji będą dostępne. Oczywiście, z niecierpliwością oczekiwane są również wystawy tymczasowe oraz kolejne akcje plenerowe.
Placówka jest czynna we wtorki i piątki w godz. 12-20 oraz w środy, czwartki, sobotę i niedzielę w godz. 10-18.
Więcej informacji znajduje się na oficjalnej stronie instytucji: www.muzeumemigracji.pl
Tekst: Ewelina Pająkowska
Bardzo ciekawe miejsce. Więcej zdjęć z Muzeum Emigracji: http://wiekdwudziesty.pl/muzeum-emigracji/
Świetnie przemyślany projekt. Jak by nie patrzeć to emigranci stanowią dość znaczną część naszego społeczeństwa. Wspaniałe zdjęcia, wzbudzają ciekawość i chęć odwiedzenia Muzeum.
Krótko, zwięźle i na temat… Byłem, zwiedziłem, polecam! 🙂